Dış Ticaret Verileri Üzerine Değerlendirme

Patronlar Dünyası'nın haberine göre; Dünya Gazetesi yazarı Naki Bakır, dış ticaret verileri ile ilgili önemli değerlendirmelerde bulundu. Parasal sıkılaştırma esaslı programın 17 aylık uygulama döneminde dış ticaret açığı, ekim sonu itibarıyla 77,9 milyar dolar ile son 28 ayın en düşük seviyesine geriledi. Yıllık açıkta son bir yılda 34,8 milyar dolarlık, program dönemi içerisinde ise 41,4 milyar dolarlık bir küçülme gözlemlendi. Ancak, bu küçülmenin kaynağını, getirilen kotaların etkisiyle altın ithalatındaki düşüş ile sanayi üretimindeki yavaşlama ve enerji başta olmak üzere ara malı ithalatındaki azalma oluşturuyor. Program döneminde ihracattaki artış mütevazı kalırken, ithalatta yaşanan hızlı düşüş, dış ticaret açığını önemli ölçüde küçülttü. Tüketim malı ithalatı ise artmaya devam etti. İthalatın artışı, üretimdeki yavaşlama ve dış ticaret açığındaki küçülmenin milli gelir üzerindeki etkilerini, bugün açıklanacak 2024 yılı 3’üncü çeyrek gayri safi yurt içi hasıla (GSYH) verileri daha net bir şekilde ortaya koyacak.

Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), Ticaret Bakanlığı iş birliğiyle genel ticaret sistemi kapsamında ürettiği dış ticaret verilerinin ekim ayı sonuçlarını açıkladı. Ekim ayında ihracat, geçen yılın aynı ayına göre yüzde 3,1 artarak 23 milyar 500,1 milyon dolar olurken, ithalat 29 milyar 409 milyon dolarla geçen yılın ekim ayındaki seviyesini korudu. Ekimde dış ticaret açığı, geçen yılın aynı ayına göre yüzde 10,5 azalarak 5 milyar 909,1 milyon dolara geriledi. Geçen yıl ekimde yüzde 77,5 olan ihracatın ithalatı karşılama oranı, bu yıl aynı ayda yüzde 79,9’a çıkarak 2,4 puanlık bir artış gösterdi. Ocak-ekim döneminde ise ihracat, geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 3,1 artarak 216 milyar 195,3 milyon dolara ulaşırken, ithalat yüzde 7,2 azalarak 282 milyar 48,6 milyon dolara geriledi. Böylelikle, dış ticaret açığı yüzde 30,1 azalarak 94 milyar 266,8 milyon dolardan 65 milyar 853,3 milyon dolara düştü. Geçen yılın ocak-ekim döneminde yüzde 69 olan ihracatın ithalatı karşılama oranı, bu yıl yüzde 76,7’ye yükseldi.

Ekim sonu itibarıyla yıllık ihracat 262,2 milyar dolara, ithalat ise 340,1 milyar dolara ulaştı. Yıllık dış ticaret açığı ise 77,9 milyar dolara gerileyerek, ay sonları itibarıyla Haziran 2022’den sonraki en düşük seviyeyi gördü. Geçen yılın temmuz ayından itibaren hayata geçirilen parasal sıkılaştırma esaslı ekonomik program öncesinde, Haziran 2023 sonu itibarıyla yıllık dış ticaret açığı 119,3 milyar dolar düzeyindeydi. Bu verilere göre, programın 17 aylık uygulama döneminde yıllık açık 41,4 milyar dolar küçüldü. Bu süreçte yıllık ihracatta 10,6 milyar dolarlık bir artış kaydedilirken, yıllık ithalatta 30,8 milyar dolarlık bir düşüş yaşandı. Ekim sonu itibarıyla yıllık dış ticaret açığında, bir yıl önceye göre küçülme ise 34,8 milyar dolar olarak gerçekleşti. Geçen yılın ekim sonu itibarıyla yıllık açık 112,8 milyar dolardı. Ekim ayları itibarıyla yıllık ihracat 7,7 milyar dolar artarken, yıllık ithalat 27,1 milyar dolar azaldı.

Dış ticarette son bir yılda istatistiki verilere dayanan iyileşmeye bakıldığında, bunun kaynağının ihracat artışından ziyade ithalattaki hızlı düşüş olduğu gözlemleniyor. İthalattaki gerileme, ara malı ve hammadde dış alımındaki sert düşüşten kaynaklanıyor; bu durum, ekonominin üretim ayağındaki daralmayı işaret ediyor. Ekim ayında geçen yılın aynı ayına göre yüzde 6,2 düşüşle 18,4 milyar dolar olan ara malı ithalatı, on aylık kümülatif hacmi itibarıyla yüzde 12,9 düşüşle 175,8 milyar dolara geriledi. Ara malı ithalatı, ekim sonu itibarıyla son bir yıldaki hacmi 235,2 milyar dolar olarak kaydedildi ve bu, Ekim 2023 itibarıyla yıllık hacmin yüzde 13 altında kaldı. Son bir yılda ara malı ithalatı, önceki bir yıllık döneme göre 35,1 milyar dolar azaldı. Buna karşın son bir yılda tüketim malı ithalatı, önceki bir yıllık döneme göre yüzde 15,7 artarak 52,6 milyar dolara ulaştı. Ayrıca, yıllık bazda yatırım malı ithalatı da yüzde 1,1 artışla 51,7 milyar dolara yükseldi. Bu durumda, tüketim malı ithalatına ödenen fatura, ülkedeki yeni yatırımlardaki hareketliliği gösteren yatırım malı ithalatına ödenen döviz tutarının üzerinde gerçekleşti.

İthalattaki düşüşe, diğer bir deyişle dış ticaret tablosundaki iyileşmeye en fazla katkı sağlayan faktör, sanayinin üretimi kısması nedeniyle girdi ithalatını azaltması oldu. Ekim sonu itibarıyla son bir yılda sanayi için işlem görmüş hammadde ithalatı, önceki bir yıllık döneme göre 22,9 milyar dolar azalarak 109,4 milyar dolara geriledi. Önceki bir yıllık dönemde bu ürünlerin ithalatı 132,2 milyar dolar olarak gerçekleşmişti. TÜİK'in açıklamasında "gizli veri" olarak nitelendirilen enerji ürünlerinin ithalatı 6,2 milyar dolar azalarak 35,3 milyar dolara gerilerken, işlem görmüş diğer yakıt ve yağların ithalatı da 1,4 milyar dolar azalarak 23,1 milyar dolara indi. Sanayi için işlem görmemiş hammaddeler, işlem görmemiş yakıt ve yağlar, yatırım mallarının aksam ve parçaları, taşımacılık araçlarının aksam ve parçaları, esası yiyecek ve içecek olan işlenmiş ya da işlenmemiş hammaddeler ve diğer girdilerde yıllık ithalatın toplam faturası da 4,7 milyar dolar azalarak 67,5 milyar dolara geriledi.

Son bir yılda 52,6 milyar dolara ulaşan tüketim malı ithalatı faturası içinde en büyük kalemi 17,7 milyar dolarla ithal otomobiller oluşturdu. Ancak, otomobil ithalatındaki eski hız kayboldu ve önceki bir yıllık döneme göre yüzde 5,2 oranında 867 milyon dolarlık bir artış kaydedildi. Önceki bir yıllık döneme göre en hızlı artış ise yüzde 67,5 ile dayanıklı tüketim mallarında gerçekleşti; son bir yılda dayanıklı tüketim malı ithalatı 4,4 milyar dolar artarak 10,8 milyar dolara ulaştı. Birer yıllık dönemlere göre yarı dayanıklı tüketim malı ithalatı yüzde 14,2 artışla 8,3 milyar, dayanıksız tüketim malı ithalatı ise yüzde 3,2 artışla 6,8 milyar dolar oldu. Esası yiyecek ve içecek olan tüketim mallarından işlenmemiş olanların ithalatı yüzde 4,5 azalarak 2,6 milyar dolara gerilerken, işlenmiş olanların dış alımı yüzde 5,5 artarak 4,4 milyar dolara ulaştı. Tüketim malı kategorisinde yer alan, sanayi ile ilgili olmayan taşıma araç ve gereçleri ithalatının yıllık hacmi yüzde 43,3 artışla 1,4 milyar, yine tüketim malı sayılan motor benzini ve diğer hafif yağların son bir yıldaki dış alımı da yüzde 26,8 artarak 711 milyon dolara ulaştı.

Kaynak: Patronların Dünyası