Türk Dünyası Ortak Alfabe Komisyonu Toplantısı ve Ortak Alfabe Çalışmaları

Azerbaycan'da Türk Dünyası Ortak Alfabe Komisyonu Toplantısı

Patronlar Dünyası'ndan alınan habere göre, Hürriyet'ten Beyazıt Şenbük ve Melike Çalkap'ın aktardığına göre, geçtiğimiz Eylül ayında Azerbaycan’ın başkenti Bakü’de Türk Dünyası Ortak Alfabe Komisyonu’nun 3’üncü toplantısı gerçekleştirilmiştir. Türk Devletleri Teşkilatı (TDT) tarafından kurulan bu komisyon, Q, X, Ň, Ä, Ŭ harflerini içeren 34 harften oluşan ‘Ortak Türk Alfabesi’ üzerinde uzlaşma sağlandığını duyurmuş ve Cumhurbaşkanı Erdoğan da Türkiye’nin bu alfebe geçişine hazır olduğunu açıklamıştır.

TDT tarafından Ortak Alfabe Komisyonu’nda yer almak üzere Türk Dil Kurumu Başkanı Prof. Dr. Osman Mert ile birlikte görevlendirilen Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Mustafa Öner, ortak alfabenin oluşturulma sürecini şu şekilde anlattı:

“Azerbaycan ve Türkmenistan 1992, Özbekistan ise 1993 yılında Kiril alfabesinden Latin alfabesine geçiş yaptı. Ancak bu süreçte diller arasında farklılıklar oluştu. Türk Devletleri Teşkilatı (TDT), 2022 yılında bilimsel bir komisyon kurarak her ülkenin dil kurumu başkanını ve bir uzmanı burada temsil etmeye davet etti. Türkiye’den seçilen kişi olarak ben bu komisyona dahil oldum. Komisyonun amacı, ortak bir alfabe oluşturmak. Diğer ülkeler kendi dillerini yazmaya devam edecek ve bizim alfabemizde değişiklik yapılmayacak. Bu 5 harf, diğer ülkelerin kendi ses ihtiyaçlarını karşılayabilmeleri için eklenmiştir.”

“Ortak alfabenin oluşturulması, ‘alfabe birliği’ sağlamak amacı taşımaktadır. Türk dünyasındaki ülkeler, bu 34 harfli alfabeden yararlanarak aynı sesleri ve harfleri kullanabilecektir. Örneğin, alfabemizdeki ‘ı’ harfi Latin alfabesinde yokken, Atatürk’ün geliştirdiği alfabeyle 1928 yılından beri dilimizde yer almaktadır. Orta Asya’daki Türk cumhuriyetlerinde ise ‘ı’ harfi yerine ‘y’ harfi kullanılmaktadır. Bu durumun standartlaştırılması gerekmektedir. Özbekistan, 1993 yılından beri ‘ş’ sesini çıkarmak için ‘sh’ ya da ‘ç’ için ‘ch’ yazıyor, bu da ortak bir kullanım değil. Bu nedenle ortak alfabede kendi ‘ş’ ve ‘ç’ harflerimize yer verdik. Yakın zamanda Özbekistan’dan bu konuda olumlu bir gelişme bekliyoruz, yani İngilizce gibi kullandıkları Latin alfabesinde düzeltmelere gideceklerini umuyoruz.”

Ayrıca, Atatürk’ün başkanlığında oluşturulan ve günümüzde de kullandığımız alfabemizin mükemmelliği nedeniyle bir değişiklik gereksinimi yoktur. Kendi alfabemizle şu anda kardeşlerimize ilham veriyoruz. Ortak alfabe konusu kamuoyuna ilk defa yüksek devlet düzeyinde aktarıldığı için bazı yanlış anlamalar oldu; bu harflerin bizim alfabemize gireceği düşünülmeye başlandı. Hürriyet aracılığıyla doğru bilgiyi verelim: O harfler, diğer Türk devletlerinin kullanacağı harfler olacaktır.

Ülkemizde bir yazı değişikliği asla söz konusu olmayacak, bu durum eğitim sistemimize de yansımayacaktır. Bu, uluslararası diplomatik ve bilimsel bir ortaklık projesidir.”

• Prof. Dr. Ali Fuat Arıcı, YTÜ Türkçe Eğitimi Öğretim Üyesi: “Amaç, Türk dünyasında her ülke için bir ‘çatı alfabe’ oluşturmaktı. Ortak Türk Alfabesi’nde belirlenmiş 34 harf olsun. Türkiye 29’unu, Azerbaycan 34’ünü, Türkmenistan 30’unu kullansın gibi bir mantık geliştirilmiştir. Türkiye’nin farklı ağızlarına baktığımızda, bu harfleri alfabemizde kullanmasak da ses değeri olarak karşılıkları vardır. Örneğin, ‘X’ harfi Azerbaycan’da kullanılıyor ve bizde Doğu Anadolu’da hırıltılı ‘h’ sesi ile karşılanıyor.”
• Prof. Dr. Nurettin Demir, Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Çağdaş Türk Lehçeleri ve Edebiyatları Bölümü Öğretim Üyesi: “Türk alfabesine eklenecek ya da ondan çıkarılacak bir harf yok. Kazakistan ve Kırgızistan’ın Latin alfabesine geçiş süreci var. Türkmenistan ve Özbekistan’ın alfabesi de sıkıntılı. Onlara önerilen, bizim kullandığımız alfabeyi benimsemeleri. Ancak bu, sanki bizim alfabemizin değişmesine yol açacak gibi algılandı.”
• Prof. Dr. Ahmet Benzer, Marmara Üniversitesi Türkçe Bölümü Öğretim Üyesi: “Türk devletleri olarak bir araya geldiğimizde ortak dili konuşmak çok kıymetli. Kelimelerimiz de birbirine yakın. Geleceği okumak ve kültürel bağ oluşturmak açısından bu çalışmaları önemli buluyorum. Kiril alfabesi kullanan ülkeler için ciddi değişiklik olacak ama bizim için önemli bir değişiklik olmayacaktır.”

Kaynak: Patronların Dünyası